Lekarskie prawo pracy (5)
Istotne zmiany zaszły w ostatnim czasie w zakresie obowiązywania tajemnicy lekarskiej po śmierci pacjenta.
Zmiana przepisów nastąpiła w dniu 10 czerwca 2016 r. (wejście w życie w dniu 5 sierpnia 2016 r.), nowe brzmienie uzyskały:
-
art. 14 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 06.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta;
-
art. 40 ust. 3 i 3a ustawy z dnia 05.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Jeszcze do niedawna pacjent miał prawo do zachowania w tajemnicy przez podmioty wykonujące zawód medyczny, wszelkich informacji na temat swojego stanu zdrowia. Co więcej, obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej spoczywał na lekarzu nawet po śmierci pacjenta.
Zgodnie z nowymi przepisami, lekarz nadal jest związany tajemnicą lekarską po śmierci pacjenta,chyba że zgodę na ujawnienie tajemnicy wyrazi osoba bliska. Ponadto osoba bliska wyrażająca zgodę na ujawnienie tajemnicy może określić zakres jej ujawnienia. Zwolnienia z tajemnicy lekarskiej nie stosuje się, jeśli ujawnieniu sprzeciwi się inna osoba bliska - przy czym termin osoby bliskiej należy interpretować zgodnie ustawą o prawach pacjenta.
Nowelizacja nie wprowadza w życie zmian związanych z dostępem do dokumentacji medycznej. Zgodnie z art. 26 ust. 2 u.p.p. wgląd w dokumentację medyczna po śmierci pacjenta ma jedynie osoba upoważniona przez pacjenta za życia. Jeżeli więc pacjent nie upoważnił żadnej osoby bliskiej, to nie może ona się domagać udostępnienia dokumentacji medycznej zmarłego. Według nowych przepisów, może uzyskać informacje objęte tajemnicą ustnie.
Tradycyjne papierowe zwolnienia będą stosowane do końca 2017 r., jednocześnie już od początku roku 2016 możliwe będzie uzyskanie od lekarza zwolnienia w formie elektronicznej.
Do wydawania zwolnień elektronicznych będą upoważnieni przez ZUS lekarze, lekarze dentyści, felczerzy i starsi felczerzy, którzy założą bezpłatnie profil informacyjny na Platformie Usług Elektronicznych ZUS albo posiadający aplikację gabinetową zintegrowaną z Platformą Usług ZUS.
Tego typu rozwiązanie ma skrócić czas oczekiwania na wydanie zaświadczenia. Z usprawnień będzie można skorzystać dzięki wpisaniu numeru PESEL pacjenta, co spowoduje automatyczne udostępnienie jego danych łącznie z danymi członków rodziny oraz pracodawców. Dane w systemie PUE umożliwią także lekarzowi wgląd do zwolnień wystawionych wcześniej. Jednocześnie, przy wpisaniu nazwy choroby pojawi się jej kod literowy oraz numer statystyczny.
E-zwolnienie zostanie następnie samoczynnie przekazane przez system do ZUS, potem ZUS prześle je elektronicznie do pracodawcy na jego profil informacyjny. Nie będzie już konieczne osobiste dostarczanie zwolnienia, ani przechowywanie jego kopii przez lekarza. Pracodawca będzie miał możliwość założenia bezpłatnego profilu na PUE ZUS, co umożliwi mu wgląd w informacje o zwolnieniach jego pracowników. Zwolnienie w formie elektronicznej będzie można wydrukować na żądanie pracownika lub w sytuacji, gdy pracodawca nie będzie posiadał swojego profilu w systemie PUE.
W przypadku, gdy dany pracownik jest zatrudniony w kilku miejscach pracy, każdy pracodawca posiadający konto na PUE ZUS będzie poinformowany drogą elektroniczną o fakcie wystawienia przez lekarza zwolnienia.
Jeżeli pracodawca będzie chciał skontrolować pracownika, który przebywa na zwolnieniu, będzie on mógł skierować do ZUS wniosek o kontrolę konkretnej osoby. W systemie PUE dostępna będzie także funkcja „Złóż wniosek o kontrolę zaświadczenia”.
Nowy system elektroniczny będzie dawał także możliwość skierowania pacjenta na rehabilitację, w przypadku, gdy numer choroby wpisany przez lekarza będzie należał do schorzeń, dla których ZUS prowadzi rehabilitację.
Ministerstwo Finansów pracuje obecnie nad projektem nowelizacji rozporządzenia ministra finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących. Proponowane zmiany mają doprowadzić do objęcia obowiązkiem stosowania kas podatników świadczących usługi lekarskie, dentystyczne, prawnicze, fryzjerskie, kosmetyczne, gastronomiczne, a także polegające na naprawie pojazdów samochodowych. W założeniu nowe regulacje prawne mają obowiązywać przez 2 lata: 2015 i 2016.
Resort finansów tłumaczy, że zmiany mają na celu zwiększenie ochrony konsumentów w sytuacjach, gdy brak dokumentu potwierdzającego nabycie określonych usług utrudnia bądź uniemożliwia dochodzenie swoich praw. Jednocześnie mają one służyć ochronie interesów uczciwych podatników w branżach szczególnie narażonych na nieuczciwą konkurencję ze strony przedsiębiorców niewykazujących swych rzeczywistych dochodów po to, by uniknąć stosowania kas fiskalnych.
W stosunku do przedsiębiorców rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej obowiązek posiadania kas rejestrujących ma być wprowadzany stopniowo, czyli po 2-3 miesiącach od rozpoczęcia działalności. Dodatkowo, istotna część kosztów zakupu kas ma być refundowana z budżetu państwa (90% ceny zakupu każdej z kas – bez podatku, nie więcej niż 700 zł), wspierając tym samym zarówno przedsiębiorców, jak i konsumentów.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 30 lipca 2014 r. orzekł, że przepisy o kontroli operacyjnej w zakresie dotyczącym osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy lekarskiej są niezgodne z Konstytucją RP. Tym samym Trybunał podkreślił szczególną wagę tajemnicy lekarskiej, wskazując przy tym, że wszelkie jej ograniczenia poprzez zapisy ustawowe mogą stanowić naruszenie konstytucyjnego prawa do prywatności, swobody komunikacji, a także autonomię informacyjną jednostki.
Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym dotyczyło dopuszczalności prowadzenia niejawnych kontroli operacyjnych przez służby mundurowe (Policję, ABW, CBA, służby skarbowe). Miało ono na celu m.in. dokonanie oceny, czy wszczęcie kontroli operacyjnej wobec osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy lekarskiej, adwokackiej czy radcowskiej może odbywać się na zasadach identycznych do stosowanych wobec pozostałych osób. Do postępowania w charakterze uczestnika przystąpiła Naczelna Rada Lekarska stojąca po stronie jak najszerszej ochrony tajemnicy lekarskiej.
Trybunał podkreślił, że każdej jednostce przysługuje prawo do ochrony prywatności. Zawód lekarza, jako zawód zaufania publicznego, w kontaktach z pacjentami objęty jest dalej idącą ochroną niż w pozostałych przypadkach. TK zaznaczył, że tajemnica lekarska jest zapisana nie tylko w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ale także w Konstytucji. Każda kontrola, która jest niejawna dla osoby, której dotyczy stanowi bardzo daleko idącą ingerencję w prawa i wolności obywatelskie. W wyroku nie wykluczono możliwości dokonywania kontroli operacyjnej wobec zawodów zaufania publicznego, jednakże podkreślono fakt, iż warunki dopuszczalności przeprowadzenia takiej kontroli muszą być szczególnie surowe. Za modelowe rozwiązanie uznano art. 180 § 2 kodeksu postępowania karnego. Przyjęto w nim surowe przesłanki zwolnienia z tajemnicy lekarskiej m.in. obowiązek uzasadnienia takiego zwolnienia dobrem wymiaru sprawiedliwości.
Zmiana czasu pracy radiologów i innych pracowników wynika z art. 214 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2013 r., poz. 217). Zgodnie ze wspomnianą regulacją ustanowiony został dla wskazanych grup zawodowych trzyletni okres przejściowy, który zakończył się z dniem 1 lipca 2014 r.
Od 2 lipca radiolodzy, radioterapeuci, fizykoterapeuci, patomorfolodzy, a także pracownicy prosektoriów będą pracować tak długo, jak pozostali pracownicy medyczni. Do tej pory pracownicy z tych grup przepracowywali zgodnie z wyznaczonym limitem 5 godzin dziennie, a tygodniowo 25 godzin. Obecnie limity te zostaną zwiększone do 7 godzin i 35 minut dziennie i 37 godzin i 55 minut tygodniowo.
W opinii Ministerstwa Zdrowia dalsze utrzymywanie przywilejów było niezasadne. Żadne z państw członkowskich UE nie stosuje skróconych norm czasu pracy dla wymienionych wyżej grup zawodowych. Zmniejszona liczba godzin pracy dla radiologów była argumentowana przez długi okres czasu przeciwwskazaniami zdrowotnymi. Zdaniem resortu zdrowia, dzięki nowoczesnym urządzeniom są oni zabezpieczeni przed zagrożeniami wynikającymi z przebywania w swoim miejscu pracy. Zmiany w przepisach prawnych wprowadziły po stronie pracodawców obowiązek modyfikacji obowiązujących w podmiotach leczniczych aktów wewnątrzzakładowych (regulaminów pracy).
Do grup zawodowych objętych nowelizacją należą pracownicy komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni):
1) radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej - stosujących w celach diagnostycznych lub leczniczych źródła promieniowania jonizującego,
2) fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej lub prosektoriów.